اصطلاح نارسائی مزمن کلیه (CRF) به از بین رفتن پیشرونده و غیر قابل برگشت عملکرد کلیه گفته می شود. این نارسایی پیشرونده با افزایش پلکانی غلظت کراتینین سرم به موازات کاهش فیلتراسیون گلومرولی مشخص می شود. بطور کلی هدف در درمان مدرن برقراری درمان جایگزین کلیه بوسیله دیالیز یا پیوند کلیه است. قبل از آنکه بیمار علائمی پیشرفته اورمی را پیدا کند. بنابراین بیمارانی که به بیماری مرحله آخر کلیه (ESRD) یا End Stage Renal disease رسیده اند. در این سطح پایین عملکرد کلیه پزشک می تواند با اطمینان قابل قبول پیش بینی کند که بدون درمان جایگزین اورمی عارض خواهد شد.
پاتوفیزپولوژی: با کاهش عملکرد کلیوی، محصولات نهایی متابولیسم پروتین که بطور طبیعی (از طریق ادرار دفع می شوند) در خون تجمع می یابند، در نتیجه اورمی ایجاد می شود.
تجمع آب اضافه، مواد زائد و اختلالات الکترولیتی که به دنبال نارسایی کلیه به وجود می اید باعث آسیب به سایر اندام ها و به خطر افتادن حیات فرد می شود. به همین علت لازم است آب اضافه و مواد زائد از داخل بدن تصفیه و خارج شود.
کلمه دیالیز (dialysis) یا تراکافت فرایندی است که طی آن آب و مواد زائد از داخل خون جداسازی و برداشت می شود.
امروزه روش های جایگزین کلیه به دو روش دیالیز متناوب و دیالیز صفاقی برای بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه انجام می شود و دیالیز متناوب با کمک دستگاه های پیشرفته صورت می گیرد. که شامل تکنیک های همودیالیز (HD) هموفیلتریشن (HF)، همودیافیلتریشن (HDF) و دیالیز با راندمان پایین (SLED) می باشد. ابتدا یک دسترسی عروقی ورید مرکزی برای فرد تعبیه می شود. سپس خون در مسیر توسط پمپ خون از داخل بدن فرد خارج شده، از داخل صافی عبور کرده و مجدد به بدن فرد بازگردانده می شود. پاکسازی و تصفیه خون و دریافت آب اضافه بدن در داخل صافی انجام می شود.
همودیالیز HD: معمول ترین روش تصفیه خون همودیالیز می باشد که اساس کار آن جابجایی مواد بر طبق قانون انتشار یا Diffusion می باشد. در این روش مواد با وزن مولکولی کم با توجه به اختلاف غلظت بین خون و محلول دیالیز از داخل صافی خارج می شود و به این طریق از داخل خون پاک می شوند.
اما طیف مواد زائد تجمع پیدا کرده داخل خون به مواد با وزن مولکولی کم محدود نمی شود.
همودیافیلتریشن HDF: جدیدترین متد پاکسازی خون در دنیا که امروزه برای بیماران با نارسایی مزمن کلیه انجام می شود همودیافیلتریشن می باشد. در این روش پاکسازی خون به مواد با وزن مولکولی کم محدود نمی شود بلکه مواد با وزن مولکولی متوسط و درشت نیز از داخل خون برداشته می شود. برای این منظور محلول استریل شده به خون اضافه می شود و مجدد از خون برداشته می شود. گردش محلول داخل خون ultrafiltration کمک به برداشت مواد با وزن مولکولی بالا می کند هم زمانی دو متد همرفتی (Convection) و انتشار (Diffusion) باعث به وجود آمدن بالاترین و نزدیک ترین کفایت نسبت به کلیه می شود.
مزایای روش همودیافیلتراسیون (HDF) به دیالیز معمولی:
• کاهش سرانه مصرف دارو، فسفات بایندرها و داروهای کم خونی
• بهبود وضعیت استخوانی، اشتها، تغذیه و کاهش بار از کارافتادگی بیمار دیالیزی
• کیفیت آب صد چندان بهتر و کاهش نرخ بروز عوارض دیالیز و مراجعت درمانی
• لزوم استفاده از فیستول به عنوان دسترسی وریدی جهت تامین جریان خون کافی که در طولانی مدت مانع از ایجاد عوارض ناشی از کاتترهای موقت یا دائم می شود.
• اثبات اثر بخشی بیشتر و به صرفه بودن در مطالعات انجام شده سراسر دنیا و همگام شدن با علم روز
• امکان بیشتر برای قرار گرفتن در لیست پیوند کلیه با توجه به بهبود وضعیت قلبی عروقی و کم خونی
• امکان کوتاه کردن زمان دیالیز با توجه به کفایت بسیار بالا، افزایش ظرفیت مراکز و کارایی بیماران شاغل
• حوادث قلبی کمتر، عفونت کمتر و نیاز به بستری کمتر
• بهبود کیفیت خواب، زندگی بیماران و کاهش چشمگیر نرخ مراجعات سرپایی
توصیه های تغذیه ای در بیماران تحت درمان همودیافیلترشیون:
- به منظور جلوگیری از افزایش سدیم خون، باید از مصرف نمک و غذاهای حاوی آن اجتناب کرد.
- مصرف غذاهای پر پتاسیم باید کاملا محدود شود. اصولا تمامی مواد غذایی به خصوص میوه ها و سبزی ها حاوی مقدار زیادی پتاسیم هستند. بر این اساس، مصرف بعضی از میوه ها و سبزی ها که پتاسیم خیلی زیادی دارند در بیماران تحت درمان با همودیالیز غیر مجاز خواهد بود. اما در بیماران تحت درمان همودیافیلترشیون مصرف این مواد به میزان کم مجاز خواهد بود.
- مصرف لبنیات به دلیل دارا بودن مقادیر زیاد فسفر و پروتئین، در بیماران تحت درمان با همودیالیز بسیار محدود می باشد. اما بیماران تحت درمان همودیافیلترشین مجاز به استفاده یک لیوان شیر یا ماست در طول روز 30 تا 60 گرم پنیر می باشند.
- مواد پروتئینی همچون گوشت، مرغ، تخم مرغ و ماهی باید به شکل محدود و طبق توصیه متخصصان تغذیه مصرف شوند.